مفهوم داده باز در بانکداری باز

چرا داده باز؟ محسن معظمی گودرزی / ایده داده باز این موضوع را مطرح می کند که داده های معینی به صورت آزادانه به منظور نشر و استفاده در اختیار دیگران قرار گیرد، که در این فرایند بحث کپی رایت و حق مالکیت داده و یا سایر مکانیسم های کنترلی مطرح نباشد. اهداف مربوط به بحث داده باز، مشابه اهداف دنبال شده توسط موضوعاتی نظیر منابع باز، سخت‌افزار باز، محتوی باز و نوآوری باز است. موضوع داده باز از دیرباز مطرح است اما اخیراً به دلیل گسترش استفاده از اینترنت، شبکه وب و همچنین راه اندازی داده باز دولتی شدت یافته است. مفهوم داده باز جدید نیست، اما تعریف رسمی از این موضوع جدید است. خلاصه تعریف داده باز در جمله زیر گنجانده شده است: داده باز داد های است که برای هر شخصی به منظور استفاده، نشر و توزیع مجدد آزاد است. داده ها باز اغلب در مورد داده های غیر متنی مانند نقشه ها، ژنوم، ترکیبات شیمیایی، فرمو لهای ریاضی و علمی، اطلاعات پزشکی و عمل، علوم زیستی و غیره می باشند. مسائل و مشکلات زمانی ایجاد می شود که داده ها دارای ارزش تجاری باشند لذا دسترسی به داده ها و استفاده مجدد از آ نها به دلیل تحت کنترل بودن توسط سازمانهای دولتی و خصوصی غیرممکن است. این کنترلها می تواند از نوع محدودیت های دسترسی، لایسنس، کپی رایت، حق مالکیت معنوی و یا مستلزم پرداخت کارمزد باشد. طرفداران نظریه داده باز مطرح می کنند که این محدودیت ها برخاف مصالح جمعی بوده و نبایستی محدودیتی در مورد دسترسی به داده ها وجود داشته باشد. همچنین مهم است که داده ها برای دسترسی دوباره نیازی به مجوز جدید نداشته باشند. ایجادکنندگان داده باز، اغلب به نحوه مالکیت داده ها، لایسنس و کپی رایت داده ها به منظور استفاده مجدد توجهی نمی کنند به همین دلیل است که بسیاری از دانشمندان به انتشار مقاله علمی خود در انتشارات عمومی پرداخته بدون اینکه نگران عواقب بعدی آن باشند. منابع مهم داده باز داده باز می تواند از هر منبعی حاصل شود اما در این بخش به سه نمونه از منبع داده باز اشاره می شود: ۱- داده باز در علم مفهوم دسترسی باز به داده های علمی با تشکیل سیستم مرکز داده جهانی ایجاد گردید، همچنین مرکز ژئوفیزیک در فاصله زمانی ۱۹ ۵۷ -۱۹ ۵۸ ایجاد گردید. همچنین شورای بین المللی اتحادیه های علمی به تأسیس چندین مرکز داد های جهان پرداخته است تا ریسک از دست دادن داده ها را به حداقل رسانده و همچنین قابلیت دسترسی به داده های علمی را به حداکثر رساند. درحالی که جنبش اطلاعات علمی باز، به قبل از ورود اینترنت به عرصه جهانی باز می گردد اما در حال حاضر موضوع داده باز در حوزه علمی به امکان دسترسی به داده ها با هزینه کمتر و سرعت بیشتر بر می گردد. پروژه ژنوم انسان یک ابتکار بزرگ از موضوع قدرت داده باز بود که بر اساس اصول برمودا بنا نهاده شده است: «همه اطلاعات توالی ژنومی انسان باید آزادانه در دسترس و در مالکیت عمومی بوده که به منظور تشویق تحقیق و توسعه و به حداکثر رساندن سود در جامعه استفاده شود. طرح های اخیر همانند کنسرسیوم ژنوم نشان می دهد که رویکرد داده باز نیز می تواند در چارچوب تحقیق و توسعه مورد استفاده عموم برای منفعت کلی جامعه باشد. » در سال ۲۰۰۴، وزیران علوم تمام کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) که شامل بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان است، اعلام نمودند که تمامی اطلاعات آرشیو بودجه عمومی باید برای دسترسی عموم آزاد باشد. پس از درخواست و بحث شدید نهادهای تولید داده در کشورهای عضو OECD ، در سال ۲۰۰ هفت اصول OECD و راهنمایی برای دسترسی به داده های پژوهشی عمومی منتشر نمودند. ۲- داده باز در دولت منطق بحث داده باز در دولت را می توان به دو بخش تقسیم نمود. اول اینکه طرفداران داده باز در بخش های دولتی معتقدند که این امر باعث شفافیت و اطمینان به عملکرد دولت می شود، دوم اینکه داده باز، دیگر مؤسسات را قادر می سازد که با استفاده از داده باز حاصل شده از بخش دولتی، سرویس‌ها و خدمات گسترده تری به بخشهای خصوصی و دولتی ارائه دهند. دولت های زیادی به ایجاد وب سایت برای توزیع داده های جمع آوری شده اقدام نموده اند، و در سرتاسر دنیا دولت های زیادی اقدام به استفاده از مفهوم داده باز نموده اند. ۳- داده باز در بانک ها و مؤسسات مالی مبحث داده باز در صنعت بانکی دارای منافع زیادی برای مشتریان است و شفافیت اطلاعات بانکی باعث رقابت بیشتر بانک ها با هم خواهد شد. وجود داده باز به مشتریان کمک خواهد نمود که بتوانند داده های بانک خود را با سایر بانک ها به منظور کسب اطمینان از صحت عملکرد آنها تجزیه وتحلیل نمایند. همچنین یکی از الزامات اجرای بانکداری باز، وجود داده باز به منظور رسیدن به این مقصود است، پروژه بانکداری باز یا open bank project ، در اصل یک زیرساخت با API به صورت باز (Open Source) و یک فروشگاه برنامه های کاربردی است که به بانک ها و مؤسسات مالی اجازه می دهد که به صورت امن و سریع و با همکاری مؤسسات سوم و دیگر توسعه دهندگان نرم‌افزار، قدرت ارائه محصولات دیجیتالی خود را افزایش دهند. یکی از الزامات و زیرساخت های ایجاد بستر بانکداری باز، بحث داده باز است که شرکت ها و توسعه دهندگان برنامه های کاربردی بتوانند با استفاده از بستر فراهم شده و داده های باز در اختیار، برنامه های کاربردی مورد نیاز شرکت ها و مشتریان را توسعه دهند. منبع: توسن هفتگی (نشریه داخلی شرکت توسن) ـ سال هفتم ـ  شماره 2 (94/01/29) ـ ص6و7